مروری بر فلسفه شب یلدا
در مولفه‌های نشانه شناسی و نمادشناسی مردمان مشرق زمین خورشید نماد کهنسالی آخرین روزهای پاییز به شمار می‌آید و از دیرباز عناوینی چون چار چار، چله بزرگ، چله متوسط و چله کوچک در ادبیات شفاهی نقل قول ها است و در آذربایجان غربی سرزمین اقوام و ادیان، رنگین کمان اتحاد و همبستگی کرسی نشینی، نقل قصه های مادر بزرگان و ریش سفیدان در طولانی‌ترین شب سال و آویختن دستمال‌های رنگارنگ کودکان پر ذوق و شوق از بالای سقف‌های چوبی به نیت گرفتن سوغات شب چله و یلدای وداع پاییز از شیرینی‌های این جریان فرهنگی و اجتماعی این جغرافیا است.
شب بیداری تا برآمدن خورشید، خوردن هندوانه و انار و آجیل، فال حافظ، در این رویداد ملموس و نام آشناست.
یلدا نامی سریانی به معنای زایش است که ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه از آن با نام میلاد خورشید نام برده است و عنوانِ «خور» برآن نهاده است. در تاریخ مسعودی از یلدا به نام خره روز یا خرم روز نام آورده شده است
در فرهنگ عامه مردمان شب چله یا شب چله کلان مترادف با چهل روز اول زمستان و چله بزرگ نامیده شده و بیست روز بعد را چله کوچک گویند و این چله در اثنای این دو چله نامی از چله نشینی بر سر زبان هاست که یادآور و سرآغاز سردی دی‌ماه و سوزش سرمای هوا در اواخر سال شمسی است.
در آذربایجان غربی رسم براین است خوانده‌ای تزئین شده به خانه تازه عروس یا نامزد خانواده بفرستند و در سینی‌ها هندوانه تزئین کنند و شال‌های قزگرمز را اطرافش گذارند و مردمان کرد زبان همانند مردمان آذربایجان دورهم نشینی و تزئین سفره و بساط بریدن هندوانه سرخ همراه با نقل و گردو آجیل و حلوا در کنار کودکان و نوجوانان و اهل خانه و مهمانان را تا دیر هنگام با روایت داستان‌های عامیانه آن شب را به دفتر خاطرات عمر حلقه می‌زنند.
چله نشینی و شب بیداری عامیانه پیروی از سنت‌های دیرین فرهنگ ایرانی
بلاشک در خاطرات یکایک ایرانی‌ها و مردمان سرزمین‌های سنت نگر بالاخص در بخش مرکزی قاره کهن و کشورهای فارسی زبان و مسلمان با آغاز انقلاب زمستانی در سی‌ام آذرماه هرسال به رسم دیرین مراسم شب زنده داری دورهمی برپا می‌شود.
شور و هیجان و انتظار کودکانه برای سررسید شب چله، چله گجسی و چله شه و با گویش فارسی ،آذری و کردی در گذشته‌های نه چندان دور نشانی از صداقت و بی آلایشی و روح لطیف مردمان خونگرم سرزمین عشق و محبت، ایران است.
خدای متعال همواره در توجیه داشت اکرام و توجهات انسانها نسبت به همدیگر، جهت بخشش و عفو راه صله رحم و باهم‌دیگربودن به پیامبرش سفارش‌ها داشته و آن را موجب رحمت و درازی طول عمر عاملان دانسته است و این مهم بیانگر و توجه به مسئله پاسداشت ارزش‌های همزیستی و دورهمی جوامع بشری است.
سفره‌های پر برکت و مملو از عشق و صداقت به دور از زرق و برق و تجملات دنیوی و چشم به هم چشمی‌های بی اساس در این شب با حضور چهره‌های شاد و خوش سیما نظرها را معطوف به باهم بودن می‌کند و ریش سفیدان عطر گذشته دارند و تبسم آنها یادآور سال‌های آب و آیینه روزگاران مملو از صداقت و یکرنگی ست.
در این شب خیر و برکت و سعادت را برای مردمان سرزمینم از خداوند سبحان خواستارم .
انتهای یادداشت/
داریوش حیاتی مسئول اداره ارشاد اشنویه
دیدگاهتان را بنویسید